Justice versus conscience

Controversy overshadows Qatar World Cup: modern slavery, air-conditioning in stadiums and an all-powerful emir

Should the upcoming World Cup in Qatar be boycotted? Yes, say football-mad cities like Paris, Marseille and Brussels: they have decided not to broadcast a single World Cup match on big screen. No, say human rights organisations like Amnesty International and Human Rights Watch: they are using the World Cup to denounce the situation in Qatar. Who draws the yellow card, who waves the red? An overview of the various initiatives, and why they are being taken.

Jos De Greef
10:37
Awarding the World Cup to Qatar in late 2010 was already controversial. At the time, Swiss Sepp Blatter was still wielding the baton over world football federation FIFA: he was president from 1998 to 2015. Since then, several scandals about corruption and bribery during his reign have already surfaced. For instance, the oil and gas state Qatar was said to have waved a lot of petrodollars to win the World Cup, including from a number of African countries, but also from people at FIFA itself. Blatter later admitted that the choice of Qatar was a mistake and referred to “high political interference”.

So much for the fact that rumours of corruption in the allocation are also surfacing at other major sporting events such as the Olympics. Wealthy Qatar may simply have had more to offer than its rivals.

Air-conditioned stadiums
There was another problem: who would be crazy enough to run around a football pitch for 90 minutes in temperatures of 40 to 50 degrees? There is a way around that: exceptionally, the World Cup will not take place in summer this time, but rather from 20 November to 18 December. And the Qatari people are kind enough to offer us brand new air-conditioned stadiums. If that’s not service.

This is where the shoe pinches right away: environmental groups from all over the world accuse Qatar (and FIFA) of an enormous waste of energy due to this, according to them, totally unnecessary air conditioning that consumes masses of electricity and will have a considerable impact on the climate. Let that impact perhaps be limited, ecologists say it sends all the wrong signals at a time when climate is top of the agenda and the world is weighed down by an energy crisis. Qatar’s rulers see no problem: the country has one of the world’s largest natural gas reserves and is an energy superpower. Incidentally, it is one of those countries that is an alternative to gas from Russia.

Medieval political model
Apart from that, the emirate is a country with state-of-the-art infrastructure, but with a medieval political model. Emir Tamim bin Hamad Al-Thani rules an absolute monarchy and is not only head of state but also commander-in-chief of the army, AND he determines foreign policy himself. Nothing happens in Qatar that he does not want. Late last year, however, a “consultative assembly” was elected. Residents could allocate 30 seats, but the remaining 15 seats go to people appointed by the emir. That “parliament” has only an advisory role and no power. The death penalty exists (though it is almost never carried out), flogging also exists, and domestic violence against women is not punishable.

Modern slavery
Most controversial -as in other Gulf states such as Saudi Arabia, Kuwait and the Emirates- is the shabby exploitation of guest workers that borders on modern slavery. Most of “the dirty and dangerous work” is done by people from India, Nepal, Bangladesh, Pakistan, Sri Lanka and the Philippines. They mainly work as domestic helpers (read house slaves) or as labourers in the construction of the major football stadiums and other new infrastructure for the World Cup, among others.

The abuses have long been known: despite great wealth in the Gulf states, guest workers work long hours for a pittance, are sometimes not paid for months, have no form of defence and are not even allowed to change jobs or return to their countries without the employer’s permission. They live in very poor housing with little food or medical facilities, and have to work in very dangerous conditions in the heat.

According to the British quality newspaper The Guardian, at least 6,500 of those guest workers are said to have died during the construction of the stadiums and hotels for the World Cup in Qatar. That country itself speaks of 40 deaths. The International Labour Organisation (ILO)-a part of the UN-holds the middle ground and knows of 50 labour accidents, but only for 2020. That does not include people who died from other conditions such as corona or the heat. The ILO does accuse Qatar of being incomplete in reporting the number of guest workers killed.

Most of these South Indian guest workers work in the Arab world under the “kafala system”. The employer then acts as a sponsor responsible for the workers, but in practice they depend on him or her for very much. In many Gulf states, this is how passports are withheld and those people cannot return home without the employer’s permission. Nor can they change jobs without his or her permission. In 2020, Qatar abolished those two provisions, but in practice they still remain in many cases.

Paris and Brussels boycott World Cup (a little, anyway)
As the World Cup kicks off, calls to boycott the spectacle in Qatar are also growing louder. This comes not only from human rights or environmental groups or trade unions, but also from political administrations and private initiatives. We have taken a -certainly not exhaustive- sample of the planned “boycotts” or other actions.

Most striking was the decision by the city council of the French capital Paris not to place large screens in squares and streets during matches. In doing so, Paris followed the example of other cities, such as Marseille (also very football-mad, after all) and Strasbourg. However, Paris is a case apart: not only is France the reigning world football champion, but on top of that, local top club Paris-Saint-Germain (PSG) is owned by a company owned by the government of Qatar. Without Qatari money, PSG would not be able to field Neymar or Lionel Messi.

How many deaths occurred in the construction of the stadiums … I won’t watch any World Cup matches
Eric Cantona, former French international footballer and Manchester United player
Belgian cities, and even pubs and clubs, also want to follow the World Cup in a minor way. In Flanders, Antwerp, Ghent, Bruges, Leuven, Mechelen, Aalst and Hasselt will not place large screens in squares. Genk will. The capital Brussels, as well as neighbouring municipalities such as Jette, Oudergem and Sint-Pieters-Woluwe, will also not place large screens. Some pubs such as Brasserie de l’Union in Sint-Gillis will not broadcast football on TV. Other pub owners understand the criticism of Qatar, but say they now need a financial boost like the World Cup after the coronamiserie.

Denmark plays in black
Like the teams of the Netherlands, Germany, Norway and Sweden, our Red Devils have recently (discreetly) called attention to the abuses in Qatar. This was done, among other things, with a shirt that read “Football supports change”. Ironically, this happened last year during an international match with the Belarus team, which itself is suffering under a severe dictatorship. Defender Toby Alderweireld, who himself briefly played for a Qatar team (now with FC Antwerp), then again sees improvement in that country.

They (in Qatar) are trying to make a change and move with the modern times
Red Devil Toby Alderweireld at NOS on his experience as a player in Qatar
By the way, no participating country is boycotting the World Cup, but the Danish national team will very humbly denounce the human rights situation in Qatar. The team’s special shirts will feature hidden logos and the Danes will play some matches in a black jersey as a sign of mourning for those killed in the construction of the stadiums. Other teams would consider paying out part of the prize pool won as compensation to families of migrant workers who died or were maimed.

Human rights organisations aim for change
Incidentally, human rights organisation Amnesty International is NOT calling for a boycott of the World Cup, but rather for the opportunity to denounce the situation in Qatar. There has recently been some improvement on that front, but still too little, Amnesty says. Human Rights Watch (HRW) is also calling on Qatar, other countries and FIFA to address abuses, asking that football stars would donate some of their money to victims in Qatar and/or associations advocating for LGBTI+ or women’s rights. HRW has launched a campaign under the banner #PayUpFIFA to promote this. A number of big clubs would like to do their bit, including Dutch coach Louis Van Gaal.

Can companies ignore Qatar?
The companies that support and/or earn from football are hesitant. The World Cup is too big to ignore, but the company’s image should not suffer from the issue either, saving a bit of cash. As for Belgium, pretty much all sponsors of the Red Devils are not heading to Qatar with their top people, staff or clients, as is customary at World Cups.

Things are different with construction giant Besix, which has been operating in Qatar for years, winning contracts to renovate and build sports stadiums as well as other projects. However, Besix makes a strong case that it adheres to good working conditions for the workers involved and also monitors them among its subcontractors.

Governments engage in realpolitik
A final discussion is the official political delegations that will or will not travel to Qatar. As with us, many governments in Europe and elsewhere are under pressure to stay away there, but here too “reality” prevails. Qatar is crucial to replacing natural gas from Russia and now is not the time to scold that country. Incidentally, all the leaders also crowded Beijing in 2007 for the Olympics when human rights violations were widespread there too.

Friend of US, Iran and Muslim Brotherhood
Qatar consists of a peninsula and several small islands in the Persian Gulf. It is home to 2.7 million people, but most are guest workers from South Asia. Only a fifth of the inhabitants are Qatari nationals with local citizenship. They speak Arabic and are Sunni Muslims. The country is very rich through oil and gas, possessing one of the largest natural gas reserves in the world.

The country is an absolute monarchy and has been ruled by the Al-Thani dynasty since the 18th century. The current emir pursues an independent foreign policy and has good relations with Shiite Iran and the Taliban in Afghanistan, but also hosts members of the radical Sunni Muslim Brotherhood. For this reason, Qatar was boycotted for years by the other Gulf states such as Saudi Arabia. However, Qatar eats from many racks at once: it is also home to CentCom, the headquarters of US forces in the Middle East (for Iraq and Afghanistan), and there is a large US air base in Al Udayd. In addition, some British and Turkish military personnel are also stationed in Qatar. The state has also hosted talks between the US and the Taliban.

The emirate is also home to major airline Qatar Airways and popular Arab TV channel Al Jazeera, even though freedom of expression is not really established there. Qatar is putting itself on the map with international sports competitions in golf, tennis, Formula 1 auto racing, cycling and, consequently, with its ownership of football club PSG and hosting the World Cup.

Controverse overschaduwt WK voetbal in Qatar: moderne slavernij, airco in de stadions en een almachtige emir

Moet het komende WK voetbal in Qatar geboycot worden? Ja, vinden voetbalgekke steden als Parijs, Marseille én Brussel: zij hebben besloten om geen enkele WK-wedstrijd op groot scherm uit te zenden. Neen, zeggen mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch: zij grijpen het WK aan om de situatie in Qatar aan de kaak te stellen. Wie trekt de gele kaart, wie zwaait met rood? Een overzicht van de verschillende initiatieven, en waarom ze genomen worden.

Jos De Greef
10:37
Het toekennen van het WK aan Qatar eind 2010 was al omstreden. De Zwitser Sepp Blatter zwaaide toen nog de plak over de wereldvoetbalbond FIFA: hij was voorzitter van 1998 tot 2015. Sindsdien kwamen al verschillende schandalen over corruptie en omkoping tijdens zijn bewindsperiode naar boven. Zo zou het olie- en gasstaatje Qatar met flink wat petrodollars hebben gezwaaid om het WK binnen te halen, onder meer bij een aantal Afrikaanse landen, maar ook bij mensen van de FIFA zelf. Blatter gaf later toe dat de keuze voor Qatar een fout was en verwees naar “hoge politieke inmenging”.

Tot daar nog aan toe, want ook bij andere grote sportevenementen zoals de Olympische Spelen duiken geruchten op over corruptie bij de toewijzing. Het rijke Qatar had misschien gewoon meer te bieden dan de rivalen.

Stadions met airco
Er was nog een ander probleem: wie is nu zo gek om 90 minuten rond te hollen op een voetbalveld in temperaturen van 40 tot 50 graden? Daar is een mouw aan gepast: bij uitzondering vindt het WK dit keer niet plaats in de zomer, maar wel van 20 november tot en met 18 december. En de Qatarezen zijn zo vriendelijk om ons nagelnieuwe stadions met airco aan te bieden. Als dat geen service is.

Daar wringt meteen al het schoentje: milieugroepen uit de hele wereld verwijten Qatar (en de FIFA) een enorme energieverspilling door die, volgens hen, totaal overbodige airco die massa’s stroom verbruikt en die een flinke impact op het klimaat zal hebben. Laat die impact misschien beperkt zijn, het is volgens ecologisten een totaal verkeerd signaal in een tijd waarin klimaat bovenaan de agenda staat en de wereld gebukt gaat onder een energiecrisis. De heersers van Qatar zien geen probleem: het land heeft een van de grootste aardgasreserves ter wereld en is een energiegrootmacht. Het is overigens een van die landen die een alternatief zijn voor gas uit Rusland.

Middeleeuws politiek model
Los daarvan is het emiraat een land met een hypermoderne infrastructuur, maar met een middeleeuws politiek model. Emir Tamim bin Hamad Al-Thani regeert over een absolute monarchie en is behalve staatshoofd ook opperbevelhebber van het leger, én hij bepaalt zelf het buitenlandse beleid. Er gebeurt niets in Qatar dat hij niet wil. Eind vorig jaar werd wel een “raadgevende vergadering” verkozen. De inwoners konden 30 zetels toekennen, maar de overige 15 zetels gaan naar mensen die benoemd worden door de emir. Dat “parlement” heeft alleen een adviserende rol en geen macht. De doodstraf bestaat (al wordt die bijna nooit uitgevoerd), geseling bestaat ook en huiselijk geweld tegen vrouwen is niet strafbaar.

Moderne slavernij
Het meest omstreden is -net als in de andere Golfstaten zoals Saudi-Arabië, Koeweit en de Emiraten- de schabouwelijke uitbuiting van de gastarbeiders die aan moderne slavernij grenst. Het grootste deel van “het vuile en gevaarlijke werk” wordt uitgevoerd door mensen uit India, Nepal, Bangladesh, Pakistan, Sri Lanka en de Filipijnen. Zij werken vooral als huishoudhulpen (lees huisslavinnen) of als arbeiders in de bouw van onder meer de grote voetbalstadions en andere nieuwe infrastructuur voor het WK.

De misbruiken zijn al lang bekend: ondanks de grote rijkdom in de Golfstaten werken de gastarbeiders lange werkdagen voor een hongerloon, worden ze soms maanden niet betaald, hebben ze geen enkele vorm van verweer en mogen ze zelfs niet van baan veranderen of terugkeren naar hun land zonder toestemming van de werkgever. Ze leven in erg slechte behuizing met weinig voedsel of medische voorzieningen, en moeten in erg gevaarlijke omstandigheden werken in de hitte.

Volgens de Britse kwaliteitskrant The Guardian zouden er zeker 6.500 van die gastarbeiders zijn omgekomen tijdens de bouw van de stadions en hotels voor het WK in Qatar. Dat land zelf spreekt over 40 doden. De Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) -een onderdeel van de VN- houdt het in het midden en heeft weet van 50 arbeidsongevallen, maar dan enkel voor 2020. Daar zitten niet de mensen in die overleden aan andere omstandigheden zoals corona of de hitte. De ILO verwijt Qatar wel dat het niet volledig is met het rapporteren van het aantal omgekomen gastarbeiders.

De meeste van die Zuid-Indische gastarbeiders werken in de Arabische wereld onder het “kafala-systeem”. De werkgever treedt dan op als een sponsor die verantwoordelijk is voor de werknemers, maar in de praktijk zijn ze voor erg veel van hem of haar afhankelijk. In veel Golfstaten wordt zo het paspoort ingehouden en kunnen die mensen niet terug naar huis zonder toestemming van de werkgever. Ze kunnen ook niet zonder diens toestemming van baan veranderen. In 2020 heeft Qatar die twee bepalingen afgeschaft, maar in de praktijk blijven ze in vele gevallen nog altijd bestaan.

Parijs en Brussel boycotten het WK (een beetje dan toch)
Naarmate de aftrap van het WK nadert, klinkt ook de roep luider om het spektakel in Qatar te boycotten. Dat gaat niet alleen uit van mensenrechten- of milieugroepen of vakbonden, maar ook van politieke besturen en privé-initiatieven. Wij hebben een -zeker niet volledige- greep genomen uit de geplande “boycots” of andere acties.

Het meest opvallend was de beslissing van het stadsbestuur van de Franse hoofdstad Parijs om tijdens wedstrijden geen grote schermen op pleinen en in straten te plaatsen. Parijs volgde daarmee het voorbeeld van andere steden, zoals Marseille (toch ook erg voetbalgek) en Straatsburg. Parijs is echter een geval apart: niet alleen is Frankrijk de regerende wereldkampioen voetbal, maar bovendien is de lokale topclub Paris-Saint-Germain (PSG) eigendom van een bedrijf dat in handen is van de overheid van Qatar. Zonder Qatarees geld zou PSG geen Neymar of Lionel Messi kunnen opstellen.

Hoeveel doden zijn er gevallen bij de bouw van de stadions? … Ik zal naar geen enkele wedstrijd van het WK kijken
Eric Cantona, gewezen Frans internationaal voetballer en speler Manchester United
Ook Belgische steden, en zelfs cafés en clubs willen het WK in mineur volgen. In Vlaanderen zullen Antwerpen, Gent, Brugge, Leuven, Mechelen, Aalst en Hasselt geen grote schermen plaatsen op pleinen. Genk gaat dat wel doen. De hoofdstad Brussel, maar ook naburige gemeenten zoals Jette, Oudergem en Sint-Pieters-Woluwe zullen ook geen grote schermen plaatsen. Een aantal cafés zoals Brasserie de l’Union in Sint-Gillis zenden geen voetbal uit op de tv. Andere caféhouders begrijpen de kritiek op Qatar, maar zeggen dat ze nu na de coronamiserie nood hebben aan een financieel opstekertje zoals het WK.

Denemarken speelt in het zwart
Net zoals de teams van Nederland, Duitsland, Noorwegen en Zweden hebben ook onze Rode Duivels recent (discreet) aandacht gevraagd voor de misbruiken in Qatar. Dat gebeurde onder meer met een shirt met opschrift “Football supports change” (voetbal ondersteunt verandering). Ironisch genoeg gebeurde dat vorig jaar tijdens een interland met het team van Wit-Rusland, dat zelf onder een zware dictatuur zucht. Verdediger Toby Alderweireld die zelf even voor een ploeg in Qatar gespeeld heeft (nu bij FC Antwerp), ziet dan weer beterschap in dat land.

Zij (in Qatar) proberen een omslag te maken en mee te gaan in de moderne tijd
Rode Duivel Toby Alderweireld bij de NOS over zijn ervaring als speler in Qatar
Geen enkel deelnemend land boycot overigens het WK, maar het Deense nationale elftal zal wel erg bescheiden de mensenrechtensituatie aanklagen in Qatar. De speciale shirts van het elftal zullen verborgen logo’s bevatten en de Denen zullen enkele matchen spelen in een zwart truitje als teken van rouw voor de doden die gevallen zijn bij de bouw van de stadions. Andere teams zouden overwegen om een deel van de gewonnen prijzenpot uit te keren als vergoeding aan families van omgekomen of verminkte gastarbeiders.

Mensenrechtenorganisaties mikken op verandering
Overigens roept mensenrechtenorganisatie Amnesty International NIET op om het WK te boycotten, maar wel om de gelegenheid aan te grijpen om de situatie in Qatar aan de kaak te stellen. Er is recent wat verbetering op dat vlak, maar nog te weinig, aldus Amnesty. Ook Human Rights Watch (HRW) roept Qatar, andere landen en de FIFA op om misbruiken aan te pakken en vraagt dat voetbalsterren een deel van hun geld zouden afstaan aan slachtoffers in Qatar en/of verenigingen die opkomen voor de rechten van LGBTI+ of vrouwen. HRW is onder de noemer #PayUpFIFA een campagne gestart om dat te promoten. Een aantal grote clubs zouden een steentje willen bijdragen en zo ook de Nederlandse trainer Louis Van Gaal.

Kunnen bedrijven Qatar negeren?
De bedrijven die het voetbal ondersteunen en/of eraan verdienen, aarzelen. Het WK is te groot om te negeren, maar het imago van het bedrijf mag ook niet te lijden hebben onder de kwestie, een beetje de kool en de geit sparen. Wat België betreft, trekken zo goed als alle sponsors van de Rode Duivels niet met hun toplui, personeel of klanten naar Qatar, zoals gebruikelijk is bij WK’s.

Anders zit het met bouwgigant Besix die al jaren actief is in Qatar en contracten in de wacht sleepte voor de renovatie en bouw van sportstadions en ook andere projecten. Besix maakt zich echter sterk dat het zich houdt aan goede werkomstandigheden voor de betrokken arbeiders en die ook controleert bij de onderaannemers.

De overheden doen aan realpolitiek
Een laatste discussie vormen de officiële politieke delegaties die al dan niet naar Qatar zullen afreizen. Net zoals bij ons staan veel regeringen in Europa en elders onder druk om daar weg te blijven, maar ook hier overheerst “de realiteit”. Qatar is cruciaal om het aardgas uit Rusland te vervangen en het is nu niet het moment om dat land te schofferen. Overigens verdrongen alle leiders zich in 2007 ook in Peking voor de Olympische Spelen toen ook daar de mensenrechten op grote schaal geschonden werden.

Vriend van VS, Iran en Moslimbroeders
Qatar bestaat uit een schiereiland en enkele kleine eilandjes in de Perzische Golf. Er wonen 2,7 miljoen mensen, maar de meesten zijn gastarbeiders uit Zuid-Azië. Slechts een vijfde van de inwoners zijn Qatarezen met de lokale nationaliteit. Zij spreken Arabisch en zijn soennietische moslims. Het land is erg rijk door olie en gas, en bezit een van de grootste aardgasreserves ter wereld.

Het land is een absolute monarchie en wordt sinds de 18e eeuw geregeerd door de dynastie van Al-Thani. De huidige emir voert een onafhankelijk buitenlands beleid en heeft goede relaties met het sjiitische Iran en de taliban in Afghanistan, maar biedt ook onderdak aan leden van de radicaal-soennitische Moslimbroederschap. Om die reden werd Qatar jarenlang geboycot door de andere Golfstaten zoals Saudi-Arabië. Qatar eet echter uit veel ruiven tegelijk: zo is daar ook CentCom gevestigd, het hoofdkwartier van de VS-troepen in het Midden-Oosten (voor Irak en Afghanistan), en er is een grote VS-luchtmachtbasis in Al Udayd. Daarnaast zijn ook wat Britse en Turkse militairen gelegerd in Qatar. Het staatje was ook gastheer voor gesprekken tussen de VS en de taliban.

Het emiraat is ook de thuisbasis van de grote luchtvaartmaatschappij Qatar Airways en van de populaire Arabische tv-zender Al Jazeera, ook al is de vrijheid van meningsuiting er niet echt gevestigd. Qatar zet zich op de kaart met internationale sportwedstrijden in golf, tennis, Formule-1-autoracen, wielrennen en dus met het bezit van voetbalclub PSG en de organisatie van het WK voetbal.

VRT Nieuws website